Książka jest swoistą, bo poetycką, metaforyczną i niezwykle trafną
promocją wiedzy o niepełnosprawności, albo raczej o sposobach odczuwania
człowieka niepełnosprawnego, ale nade wszystko o jego wspaniałych
zdolnościach uczestniczenia w świecie. Jest projektem, który realizuje
wyciszoną, bardzo przemyślaną i niezwykle trafną ideę polisensoryczności
w poznawaniu świata. Bohater, o którym opowiada narrator - kolor
czerwony doświadcza w smaku truskawki i bólu traconej krwi, błękit w
otulającym cieple nieba, a kolory tęczy w ostrości musztardy i "bezwagi"
piórka. Kim on jest? Jakie ponadludzkie zdolności posiada? To Tomek,
niewidomy chłopiec, którego idiosynkratyczne doświadczenia barw są w
istocie treścią całej "Czarnej książki".
Można ją zaklasyfikować do książek typu concept book, czyli takiej
odmiany książki obrazkowej, która wprowadza pojęcia i jest przewodnikiem
po świecie. W tym jednak przypadku odbiorca zostaje wciągnięty w
narrację o innym, o dziecku, które wącha, słyszy, dotyka, smakuje…
barwy.
Książka trafia do odbiorców w zróżnicowany sposób. Dla tych
prymarnych, czyli dzieci – jest po prostu kolejną wersją świata
poznawanego, bez żadnej kalki i definicji niepełnosprawności. Jest tym
samym wielomodalną opowieścią o Tomku – koledze innym jak każdy jest
inny. Dla dorosłego odbiorcy, sądzę, że jest znacznie trudniejsza – każe
dokonać wglądu w swoje dotychczasowe pojmowanie "innego". Książka
sprawia, że zaczynamy przynajmniej zastanawiać się nad tym, w czym już
tkwimy od zawsze, nad codziennością patrzenia, nad jego determinantą i
oczywistością schematu w naszym życiu. Dla dorosłych może zatem książka
ta być początkiem innego spojrzenia. Rzecz bowiem w tym, że to rodzice i
nauczyciele wczesnej edukacji mają swoistą władzę nad dzieckiem, która
sprawia, że książka egzemplifikująca wiele wartości takich jak
tolerancja, otwartość, refleksyjność, zaistnieje w dziecięcym obiegu
(albo niestety nie) jako lektura człowieczeństwa.
Helen Keller, słynna, genialna, głuchoniewidoma pisarka, autorka
"Historii mojego życia", której we wczesnym dzieciństwie niezwykle
trudno było bez udziału dwóch podstawowych zmysłów poznać definicję tak
prostego słowa jak np. "woda" (dziecko, które nie słyszy – nie mówi,
dziecko które nie widzi i nie słyszy – niemal zupełnie nie zna słów),
twierdziła, że "słowa są skrzydłami umysłu". Pewnego dnia przy studni
jej najważniejsza nauczycielka napisała palcem kolejne litery słowa
w-o-d-a w jej pełnej wody dłoni, z której zawsze czuła ożywczą moc i
którą wtenczas wypiła...
Myślę sobie, że człowiek już od najwcześniejszego dzieciństwa, który
ma do dyspozycji wszystkie zmysły, a który najczęściej wćwiczany jest w
użytkowanie zaledwie dwóch podstawowych, staje się z czasem coraz
bardziej uboższy w mocy lotności umysłu… "Czarna książka kolorów" nie
pozwoli dopuścić do takiego stanu.
Między wspomnianymi wyżej innymi sensami tej publikacji dla
polskojęzycznych odbiorców, uważam, że "Czarna książka" powinna być
obowiązkowym egzemplarzem każdej przedszkolnej i szkolnej i publicznej
biblioteki!
Małgorzata Cackowska
O czym jest "Czerwony Kapturek" – w tej recenzji rozprawiać nie
będziemy. Nie będzie to też analiza chyba najbardziej znanej baśni
dzieciństwa. Tym bardziej że tekst, przetłumaczony przez Wojciecha
Samborskiego, jest wierny popularnej wersji napisanej przez braci Grimm –
tej z połkniętą babcią i Kapturkiem oraz wilkiem, który na końcu pada
martwy. Nowości wydawniczej Dwóch Sióstr warto przyjrzeć się bliżej ze
względu na ilustracje autorstwa Květy Pacovskiej. "Czerwony Kapturek"
jest pierwszą wydaną w Polsce książką czeskiej ilustratorki, laureatki
międzynarodowej Nagrody im. H. Ch. Andersena.
Przedsmak tego, co kryje się w środku, daje okładka –
ekspresyjna, skąpana w deszczu czerwonych kresek, chciałoby się rzec… w
krwawym deszczu, czyli: przyjemnie nie będzie. W książeczce nie
zobaczymy bowiem pyzatej, uśmiechniętej dziewczynki w uroczym kapturku,
nie ma też babci staruszki z koczkiem na głowie. Jest mała dama w
kapeluszu wciśniętym na oczy, w staromodnej sukience z falbanką, cała w
czerwieni. Babcia pojawia się na jednej ilustracji, malutka i samotna w
wielkim domu. Właściwie równie dobrze mogłoby jej nie być, tak jak nie
ma w ogóle mamusi Czerwonego Kapturka. Jest za to budzący grozę wilk z
wyszczerzoną paszczą, z wywalonym jęzorem, z czerwoną chusteczką pod
szyją – jakby od samego początku szykował się do połknięcia dziewczynki.
Według psychologów "Czerwony Kapturek" jest jedną z baśni konfrontujących dziecko z okrucieństwem świata. Może właśnie dlatego u Pacovskiej dominuj
ą
agresywne kolory, głównie czerwień i czerń, skontrastowane z bielą.
Nastrój jak ze złego snu potęgują ilustracje dalekie od realizmu. To
świat geometrycznych form i kolażowych wyklejanek. I wilk, i
Czerwony Kapturek mają kanciaste kształty, wyglądają trochę tak, jak
postacie na dziecięcych rysunkach: z kwadratowymi głowami i
prostokątnymi brzuchami. Drzewa mają kuliste korony, a olbrzymie kwiaty
regularne cztery płatki. Domek babci też nie jest typowy,
przypomina wieżyczkę, na kolejnych stronach ukazuje się naszym oczom w
coraz to innych barwach. Właśnie kolorem i kilkukrotnym powtarzaniem
motywów (wielkich kwiatów, domku), Pacovska buduje nastrój. Nie pokazuje
wprost momentu połknięcia Kapturka przez wilka, świadczy o tym umownie
narysowana głowa bestii z wielkimi, wyszczerzonymi zębami oraz zdanie
umieszczone w poprzek ilustracji: „Żeby cię łatwiej zjeść!”. Oglądając
książkę strona po stronie, odnosi się wrażenie, jakby był to sen o złym
wilku, który przyśnił się ilustratorce.
W wersji Kvety Pacovskiej tekst i ilustracja nie tworzą
harmonijnej całości. W książce ilustracja „połknęła” tekst, malarska
wizja zdominowała go i odsunęła na dalszy plan.
Dlatego "Czerwony Kapturek" Květy Pacovskiej jest książką raczej do
obejrzenia niż do czytania. Do poduszki jej nie polecam. Przed
zaśnięciem czytam swojemu pięcioletniemu synkowi "Czerwonego Kapturka"
zilustrowanego przez Agnieszkę Żelewską (seria Kolekcja Dziecka, wyd.
Agora). Rysunki są, mówiąc może nieco infantylnie, ładne, spokojne,
barwne. Nie straszą. Tworzą integralną całość z tekstem, napisanym z
poczuciem humoru przez Jarosława Mikołajewskiego. Sama lubię "Czerwonego
Kapturka" z serii "Niebaśnie" (wyd. J. Santorski), autorstwa Joanny
Olech z rysunkami Grażki Lange. Tu tekst też jest zabawny – dzięki nowej
interpretacji. Nieoczywiste są ilustracje, na których wilk straszy
paszczą podobnie jak u Pacovskiej. Myślę jednak, że rysunki Grażki Lange
świetnie współgrają z treścią.
"Czerwony
Kapturek" wydawnictwa Dwie Siostry nie jest propozycją dla wszystkich.
Nie każdy jest przecież miłośnikiem awangardy i eksperymentu. Polecam
Czerwonego Kapturka z ilustracjami Květy Pacovskiej tym, którzy lubią
eksperyment w książce. Warto przy okazji tej publikacji porozmawiać z
dzieckiem o wizji artysty, technikach malarskich, znaczeniu koloru. I
przede wszystkim o tym, czym jest dla książki ilustracja.
Ta zupełnie niezwykła bajka opowiada historię pewnego Prosiaczka, który
nie akceptuje siebie takim, jakim jest, i bardzo chciałby spróbować być
kimś innym. Wyrusza więc na spacer i prosi o radę napotkane zwierzęta.
Różowy Prosiaczek ukazuje wartość przyjaźni i pomaga każdemu odkryć w
sobie piękno. Jest to także książeczka artystyczna, z niekonwencjonalną
szatą graficzną autorstwa Marty Ignerskiej i Joanny Olech. Czyni ją to
pozycją zupełnie wyjątkową na polskim rynku książki dziecięcej. Autor
bajki, Marcin Brykczyński, to znany tłumacz i wybitny autor książek dla
dzieci.
Marta Ignerska za ilustracje i opracowanie graficzne i Joanna Olech za
ilustracje do książki Różowy Prosiaczek otrzymały wyróżnienie w
konkursie IBBY „Książka Roku 2006”.
"Basia..." w wersji kartonowej, na początek w czterech książeczkach
dla maluchów. Tym razem Basia w roli starszej siostry małego Franka:)
Informacja wydawcy:
Basia i Franek to rodzeństwo. Basia jest starszą siostrą. Dużo się z
Frankiem bawi, czasem się na niego złości, ale przede wszystkim jest dla
niego wzorem i przyjacielem. Pomaga mu, często coś mu tłumaczy.
Krótkie opowiastki o Basi i Franku to propozycja wspólnej lektury,
rozmowy i zabawy. W serii, w maju ukażą się: "Basia, Franek i pieluchy",
"Basia, Franek i kolory", "Basia, Franek i zasypianie" oraz "Basia,
Franek i zwierzęta".
Wielka to sztuka napisać i wydać
naprawdę dobrą książkę dla dzieci. Czyż nie jest tak, iż już jedno
spojrzenie na jej okładkę decyduje czy mama lub tata kupi swemu dziecku
coś nowego do poczytania? Czyż nie jest tak, iż dziecko usłyszawszy
pierwszą strofkę wierszyka wie, że teksty autora, który tę strofkę
napisał, będzie chciało słyszeć codziennie przed zaśnięciem? Po wtóre -
czyż nie jest tak, że i te całkiem już duże dzieci, chętniej czytają
swym potomkom teksty, które i im samym się podobają? Książką, która jest
w stanie spełnić wszystkie te warunki i jeszcze wiele innych, jest z
pewnością "12 kolorów" (2009, Wydawnictwo Literatura) Marcina
Brykczyńskiego.
Rozpoczynając lekturę zbiorku wierszyków
M. Brykczyńskiego, czytelnik bierze do ręki kolejną kolorowo i naprawdę
solidnie wydaną, zilustrowaną przez Ewę Poklewską-Koziełło, pozycję
łódzkiego wydawnictwa Literatura. Dzięki połączeniu trzech żywiołów -
talentu pisarza i ilustratorki oraz starań wydawcy, otrzymujemy produkt
idealny. Jest kolorowo, co bez czytania już zachęci do otwarcia książki.
A kiedy już się ją otworzy, przed oczami wyobraźni pojawi się świat
niezwykły. W kolorowych wierszykach pojawiają się bowiem przestrzenie,
które zostały wywołane w wyobraźni autora przez nazwę poszczególnych
kolorów. A, że M. Brykczyński ma niezwykłą wyobraźnię, poznajemy
magiczne rzeczywistości, rozrastające się w naszej wyobraźni do
niebotycznych rozmiarów. Prócz umiejętności obrazowania i zadziwiania
niezwykłymi przestrzeniami, autor wykazał się jeszcze innymi talentami. W
"12 kolorach" jest też także zabawnie, wszystko to razem nie pozwoli
odłożyć książki, do momentu przeczytania ostatniego wierszyka.
"12 kolorów" M. Brykczyńskiego to
pozycja doskonała zwłaszcza do ćwiczenia wyobraźni młodego czytelnika.
To literatura zachęcająca do zabawy i wspólnego z autorem tworzenia
światów, które powstają w wyobraźni odbiorcy, wywoływane przez kolejne
nazwy kolorów, postaci i zdarzenia. Gwarantuję, że ta książka zachęci do
nieustannego jej otwierania nawet dzieci, które nie umieją jeszcze
czytać. Magia koloru działa, oczarowuje i zachęca do obcowania z
ilustracjami i - jeśli już posiądzie się umiejętność czytania - z
tekstem.
Magdalena Żerek
Stworzenie świata mogłoby wyglądać jak lepienie ludzików, zwierzątek i
roślin z plasteliny. Albo malowanie farbami. Ot, dziecięca zabawa.
Dlaczego nie opowiedzieć w taki właśnie sposób małemu dziecku o
początkach człowieka? Zrobił to węgierski duet autorów, zresztą
doskonale. Twórcami świata jest poczciwa, bardzo sympatyczna para
staruszków: Ojczulek-Niebo i Księżycowa Matula. Człowiek powstał z
błota. Najpierw mężczyzna, co dobitnie pokazują rysunki zabawnych,
nagich ludzików z siusiakami. Bardzo trafiło do mnie wyjaśnienie
Ojczulka o tworzeniu kobiety: „Z kobietą w ogóle postanowiłem poczekać,
najpierw chciałbym się przekonać, co mi nie wyszło [w domyśle: z
mężczyzną – dop. red]. Wtedy u niej to poprawię”.
Para zastanawia się, co zrobić, by wszyscy ludzie nie byli tacy sami. I postanawia ich pomalować. Tak powstają rasy.
Jak będzie wyglądało współistnienie ludzi różnych ras? My już to
wiemy, że konfliktów na tle rasowym nie brak nawet dziś. Martwi się też o
to Księżycowa Matula...
Mądra, niebanalna baśń – polecam najmłodszym.
Ewa Skibińska
Mądra baśń o uprzedzeniach przysłaniających rozum i zaślepiających
serce, o szukaniu akceptacji nie tylko w otoczeniu, ale i w samym sobie.
O tym, jak boli odrzucenie i nietolerancja, i jak niewiele trzeba, by
pojawiła się nienawiść.
Bohaterką baśni jest chińska księżniczka Bai, urodziwa nie tylko na
zewnątrz, ale też posiadająca piękno wewnętrzne. Niezwykłej urody
dziewczyna powinna mieć wokół siebie całe mnóstwo zalotników, a jednak
tak nie jest. Adoratorzy nie dostrzegają jej dobrego serca, za to
skupiają się na jej wyglądzie. Jasna, niemalże biała cera Bai staje się
jej przekleństwem. Tak jakby nikt nie chciał sobie zadać trudu i
dostrzec, że najważniejsze jest niewidoczne dla oczu... Po kolejnym
niepowodzeniu z pomocą przychodzi księżniczce najlepszy przyjaciel,
Złoty Smok. Chociaż morał bajki jest czytelny, to zakończenie jest
jednak przewrotne.
„Białą księżniczkę…” czyta się i ogląda z niekłamanym zachwytem.
Egzotykę baśni w subtelny sposób podkreślają piękne, malarskie
ilustracje Mari Takacs. Książka jest też pięknie i solidnie wydana:
gruba, kartonowa okładka i szyte strony gwarantują, że przetrwa kilka
pokoleń. Wydawnictwo Namas ma w swojej ofercie także inne, ciekawe i
mądre książki, również na wysokim poziomie edytorskim. Każda z nich jest
podróżą do egzotycznych krajów, spotkaniem z dawnymi mądrościami, które
pozostały aktualne do dziś.
Słowo "namas" pochodzi z sanskrytu i oznacza ono pokłon lub pełne
szacunku pozdrowienie. Myślę, że takim ukłonem w stronę wymagającego,
dziecięcego czytelnika są publikacje poznańskiego wydawnictwa –
niezwykłe historie wydane z dbałością o szczegóły. To smakowita strawa
dla wszystkich zmysłów.
Magdalena Świtała
Harold
to czterolatek, który za pomocą fioletowej kredki wyczarowuje swój
świat. Ta kredka sprawia, że chłopiec idzie wymarzoną drogą, może wejść w
każdą przysłowiową dziurę, może mieć wszystko dla siebie – księżyc,
las, jabłonkę, strasznego smoka, ocean, łódkę, piknik, dziewięć rodzajów
placka, łosia, jeżozwierza, wzgórze – nie, nie wzgórze – ale nawet
wysoką górę i balon z koszem. Na jego kredkowe wezwanie zjawia
się policjant, który wskazuje mu drogę do domu. W tym świecie wszystko
jest możliwe. Gdy czytaliśmy o nim, przypomniały się nam piosenka z
przedszkola – kolorowe kredki, wyczarują wszystko, to co chcę i Karolcia Marii Krüger oraz jej błękitna kredka.
Harold i fioletowa kredka
to książka o nieograniczonych możliwościach dziecięcej wyobraźni.
Ilustracje minimalistyczne, proste – mały (czarno – biały) chłopiec,
kilka fioletowych linii, kresek, które tyle znaczą. Podobnie tekst -
jedno, dwa zdania na stronę, w wersji polsko – angielskiej. Wydawca
napisał na okładce – Harold posiada magiczną kredkę. Każda
kredka w rękach dziecka jest magiczna. Przed oczami mam moje dzieci,
które dzięki kredkom czarują dla siebie. Czarują? Też coś. One święcie
wierzą w to, co narysowały. Góra zarysowanych kartek, kredki
najróżniejszej długości, te najbardziej ulubione i najlepsze –
króciutkie jak ogarki świeczki. Są na tych kartkach zamki, okręty, stada
koni, helikoptery i samoloty. Ich mali autorzy są farmerami, kowbojami,
odkrywcami, nurkami, żeglarzami, robotami. Świat, do którego warto się
przenieść, choć na chwilę. Tak samo jak do świata Harolda… I podobnie
jak w książce Johnsona – jest w tym rysowaniu pasja, twórcze
realizowanie swoich marzeń, wielka radość z tworzenia. Nic dziwnego, że
widząc tę całą otoczkę: wybieranie ładnych nie pomiętych kartek,
najlepszych kredek, dyskusję, co kto rysuje, z taką pieczołowitością
podpisuję autora, nanoszę datę i chowam do specjalnie do tego
przeznaczonego kuferka.
A linia?
– może mieć wiele znaczeń, można interpretować ją różnorako. Gdzieś na
wysokości 1 metra od ziemi mamy porysowane ściany w prawie całym domu.
Każdy z nas widzi na nich coś zupełnie innego – dla Cioci – Kloci, która
wpadła z wizytą, są to zwykłe mazgaje, które niby psują cały image
naszego mieszkania i pokazują rodziców w (baaaaardzo) negatywnym
świetle, że niby nie dopilnowaliśmy, pozwoliliśmy itd., dla moich
dzieci jest to np. byk z wielkimi rogami, ja widzę ślimaka. To dowodzi,
że wyobraźnia dzieci chadza swoimi ścieżkami i dzieci czasem widzą to,
co dla dorosłego jest niewidoczne. A pamiętacie Małego Księcia?
Dorosły osobnik widział kapelusz, a dziecko słonia połkniętego przez
węża boa. Podobnie w książce Johnsona – dzieci widzą więcej niż my,
analizują linie, kreski, które dla nas dorosłych są często tylko liniami
i kreskami, a dla maluchów to zaproszenie do magicznego świata, do
którego tylko one mają klucz.
A jak wyglądał smok? Zajrzyjcie do książki:)
Książek z wierszykami i propozycjami masażyków do nich jest już na
rynku księgarskim kilka, jednak chyba żadna nie została tak pięknie
zilustrowana, czy raczej „wyszyta”, jak „Szmatki z tęczowej szufladki”
Agaty Półtorak. Dodatkowym atutem jest także to, że wiersze są tekstami
autorskimi. Ich bohaterami są zwierzęta, a każde zostało ukazane za
pomocą wyklejanki ze szmatek. Każde wraz z tłem tworzy jednolitą gamę
kolorystyczną. Stronie kolorowej towarzyszy strona z wierszem, opisem
masażyku dziecięcego oraz zadaniem dla starszych dzieci, związanym z
obrazkiem, np. „Znajdź myszkę”, czy „Policz domki…” etc.
Drugą część książki stanowią zdjęcia i opisy pomocne w wykonaniu
kukiełek paluszkowych bohaterów wierszy, których jest jedenaścioro.
Można je wykonać w prosty sposób i wykorzystać do zabaw z książką, ale
można też przyjąć je za inspirację i stworzyć własny zwierzyniec. Dzieci
na pewno będą zachwycone! Wielkiego talentu do tego nie trzeba,
wystarczy kilka szmatek, guzików i nici.
Świat stworzony przez Agatę Półtorak to baśniowa kraina, pełna słońca
i sympatycznych mieszkańców. A wiersze? Rymowane, skoczne, z idealnym
rytmem do tego, by bawić się z dzieckiem i jego ciałem. A jak to robić,
pomoże kilka praktycznych wskazówek autorstwa psychologa, zawartych we
wstępie.
Książka jest inspiracją do zabaw ruchowych, wzrokowych, plastycznych.
Można dzięki niej uczyć maluchy kolorów i liczb, a starsze dzieci
zachęcić do własnej twórczości. Do czego ja też gorąco zachęcam!
Agata Hołubowska
